Leestip: De taxonomie van Bloom in de klas. Een inspiratieboek voor de leraar.

In elke editie van EduSchrift vind je een of meer korte boekbesprekingen. Voor deze editie schreef oud-bestuurslid Atte Roskam een uitgebreider artikel over het praktische handboek De taxonomie van Bloom in de klas.

 

1. Aanleiding tot het samenstellen van dit boek

 

De aanleiding hebben de auteurs deels in de ‘Inleiding’ en deels aan het einde van het boek onder ‘Taxonomie van Bloom’ vermeld. De aanleiding is tweeledig; de modernisering van het onderwijs gestart op 1 september 2019 en de vernieuwing van de eindtermen. De taxonomie van Bloom geldt daarbij als referentiekader. De incrowd van ons onderwijs stelt nu de vraag: ‘In welk land zijn wij nu gearriveerd?’ Het antwoord kan kort zijn: ‘België!’

In de inleiding geven de auteurs de reden om bij de onderwijsvernieuwingen de taxonomie van Bloom te hanteren:

 

‘Om de communicatie tussen overheid, onderwijsnetten, leerkrachten optimaal af te stemmen, opteerde men om de eindtermen uit te schrijven op basis van de herziene taxonomie van Bloom door Krathwohl & Anderson.’

 

Voorts geven zij aan dat in de meeste lerarenopleidingen de herziene taxonomie van Bloom aan bod komt, waarbij het theoretisch kader wordt behandeld, maar de uitvoering in de onderwijspraktijk onderbelicht blijft.

Het onderwijsstelsel in Nederland wijkt af van dat bij onze zuiderburen, maar eindtermen, competenties en leerplannen zijn ook bij ons gemeengoed. Ook in Nederland wordt gebruik gemaakt van taxonomieën – ja, er zijn er meer – waarbij de herziene van Bloom toch enige faam geniet. Voor degenen die minder bekend zijn met het reguliere onderwijs en/of een taxonomie, wordt het fenomeen taxonomie eerst toegelicht.

 

2. De taxonomie van Bloom

 

Met een taxonomie kun je een ordening aanbrengen, of zoals je wilt, een structurering van een groot aantal items. Dit om het overzicht te houden hoe leerdoelen zijn samengesteld. Een taxonomie is dus een middel om te structureren. Het zegt verder niets over de leerdoelen. Het woord taxonomie is samengesteld uit de Griekse woorden ‘taxis’, dat ordening betekent en ‘nomos’. En dat staat voor wet. De oorspronkelijke taxonomie van Bloom dateert uit 1956. Voortschrijdend inzicht maakte een herziening noodzakelijk. Dat gebeurde in 2001.

 

3. De verschillen tussen de oorspronkelijke versie en de herziene uitgave

 

Deze verschillen worden deels ook in De taxonomie van Bloom in de klas behandeld.

• De oorspronkelijke uitgave was geënt op het afnemen van toetsen, met name binnen het wetenschappelijk onderwijs; en dan ook nog voornamelijk gericht op multiple choice toetsen (dus kennisvragen);
• de subcategorieën strekken zich nu uit van feitelijk naar meer abstract. Dus cognitieve kennis wordt ook in de systematiek meegenomen (zie hierna);
• in de oorspronkelijke systematiek werd met betrekking tot de subcategorieën gewerkt met zelfstandige naamwoorden (‘noun’) en in de herziene versie wordt zoveel mogelijk een werkwoord toegepast (‘verb’). Men noemt ze dan nu ook cognitieve processen. Die moeten dan aan twee criteria voldoen. Ten eerste representeren ze cognitieve processen binnen de cognitieve theorie en het cognitief onderzoek. En in de tweede plaats moeten zij deel uitmaken van het type processen dat over het algemeen binnen datgene wat al bekend is bij de leerkrachten;
• herschikking en aanvulling van de soorten kennis. Oorspronkelijk waren dat feitelijke kennis, conceptuele kennis en procedurele kennis. Daarbij is metacognitieve kennis bij gekomen. Dat is de kennis die de lerende moet hebben over cognitie in het algemeen, over zijn eigen cognitie en het bewustzijn daarvan.

 

4. De zes cognitieve processen

De basis van de taxonomie van Bloom zijn de zes cognitieve processen. Dat zijn achtereenvolgens herinneren, begrijpen, toepassen, analyseren, evalueren en creëren.

• Herinneren: dat wordt ook wel onthouden genoemd, maar het betreft dus in feite het herkennen en weer kunnen ophalen (uit het langetermijngeheugen) van feiten, bepaalde termen, basisconcepten. Hierdoor kunnen antwoorden op vragen worden gegeven die te boek staan als ‘weetjes’.
• Begrijpen: het kunnen interpreteren en dan ook uitleggen, een rangorde aanbrengen en afleidingen maken.
• Toepassen: kennis gebruiken om dat te kunnen toepassen in bepaalde (nieuwe) situaties.
• Analyseren: onderlinge verbanden kunnen aangeven en hiervoor een verklaring kunnen geven.
• Evalueren: testen, detecteren en beoordelen van feiten en meningen.
• Creëren: in de oorspronkelijke versie heette dit ‘synthese’. Maar het gaat er om dat de lerende in staat is nieuwe systemen en methodes te ontwikkelen (uiteraard afhankelijk van het type/niveau van onderwijs).

In veel literatuur wordt dan van deze cognitieve processen een pyramide weergegeven waarin de processen – naar het lijkt – aan een zekere hiërarchie ondergeschikt zijn. Dat is echter absoluut niet de bedoeling. Elk proces wordt op zijn eigen merites beoordeeld en ingevuld.

5. De opzet van De taxonomie van Bloom in de klas

De herziene taxonomie is meer gericht op praktische didactische toepassingen. Dat wordt in De taxonomie van Bloom in de klas nader uitgewerkt. De zes cognitieve processen worden volgens een vast schema uitgebreid beschreven.

Eerst wordt een toelichting gegeven wat het cognitieve proces omvat. Dit wordt gedaan in de vorm van een soort ‘advance organizer’. Er wordt dan als eerste paragraaf een toelichting gegeven op de vorm van het cognitieve proces volgens de versie van Bloom. Een tweede paragraaf gaat in op de vorm zoals die in de herziene taxonomie wordt gepresenteerd.

De volgende paragrafen behandelen d de:

• leervraag; en die komt weer aan de orde bij de ‘afstemmingsvraag’;
• de instructievraag, met voorbeelden van mogelijke werkvormen en mogelijke media in analoge of digitale vorm;
• de evaluatievraag; bij het cognitieve proces ‘Toepassen’ zijn dat bijvoorbeeld ‘uitvoeren’ en ‘implementeren’;
• de afstemmingsvraag; dit gebeurt dan aan de hand van de leervragen en resulteert in de afstemming van het volledige lesontwerp.

6. De taxonomie als hulpmiddel voor het lesontwerp

Uitgangspunt voor de ontwikkeling van de lerende staat centraal. Dit is het referentiekader voor de onderwijskwaliteit. Daarbij komen de leervraag, instructievraag, evaluatievraag en de afstemmingsvraag ook weer om de hoek kijken. De auteurs geven aan dat de (herziene) taxonomie een belangrijke inspiratiebron is bij het didactisch handelen. Dit wordt verder uitgebreid uitgewerkt in het hoofdstuk behandelende het lesontwerp, waarbij weer wordt gerefereerd aan de hiervoor aangegeven leer- tot en met afstemmingsvraag. Hiertoe wordt een concreet handvat aangereikt. Uiteraard met inachtneming van gestelde eindtermen of competenties. Belangrijk is dan ook – zo geven de auteurs aan – dat de leerdoelen helder en eenduidig geformuleerd moeten worden. Hoe dat in schema’s kan worden verwerkt, wordt duidelijk verwoord.

Aan de hand van een tweetal praktijkvoorbeelden toont men aan hoe vanuit de eindtermen (competenties), de leervraag wordt geformuleerd en via beschrijving van de beginsituatie en de formulering van de doelen, de leervraag, instructievraag en evaluatievraag kunnen worden ingevuld. Aan de hand van de afstemmingsvraag wordt het lesontwerp gefinetuned. Heel handzaam is ook het hoofdstuk over mogelijke vraagstellingen bij de verschillende cognitieve processen.

7. Is dit boek een aanrader voor educatieve auteurs?

Het antwoord op de vraag of de herziene taxonomie van Bloom ook ten dienste kan staan voor de educatieve auteur/leermiddelenontwikkelaar is al vermeld in het voorwoord van de uitgave van Anderson en Krathwohl. Zij geven aan dat auteurs het grootste potentieel hebben om zowel docenten als leerlingen te beïnvloeden. Het raamwerk van de taxonomie kan worden verwerkt in het analyseren van de leerdoelen, instructie en het samenstellen van de toetsen.

In het verlengde daarvan is De taxonomie van Bloom in de klas een nuttige praktijkgerichte aanvulling die bij het ontwikkelen van leermiddelen goede diensten kan bewijzen.  

 

Rombout, Eef, Molein, Ingrid & Severen, Tine van (2019), De taxonomie van Bloom in de klas. Een inspiratieboek voor de leraar. Kalmthout: Pelckmans Uitgevers nv. Prijs: € 22,50.

In het artikel wordt naar de volgende aanvullende bronnen verwezen:

• Anderson, Lorin W. & Krathwohl, David R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing – A Revision of Bloom’s Taxonomy of Educational Objectives (Complete Edition). Boston: Addison Wesley Longman, Inc.
• Valcke, Martin (2018). Onderwijskunde als ontwerpwetenschap – Van leren naar instructie (deel 1 en deel 2). Den Haag: Uitgeverij Acco.

Ga hier terug naar de homepage.