Educatief auteur: doe jezelf niet tekort!
Het nieuwe modelcontract van de GEU: update
In EduSchrift van november 2018 schreven we dat de GEU (Groep Educatieve Auteurs) in september een nieuw modelcontract ter goedkeuring voorlegde aan de sectie Educatieve Auteurs.
Net als de GEU, zag de sectie het belang in van nieuwe basisafspraken met auteurs omdat de uitgeefpraktijk van educatief materiaal de afgelopen jaren aanzienlijk is veranderd. Vooral nieuwe, digitale exploitatievormen en het verdelen van rechten en vergoedingen over auteursteams spelen daarbij een rol.
De sectie heeft vorig jaar in overleg met de GEU geprobeerd auteursbelangen te laten garanderen in de nieuwe basisafspraken. In het ter goedkeuring voorgelegde contract bleken deze belangen echter onvoldoende te zijn gerespecteerd. In september lieten de sectie en de Auteursbond aan de GEU weten dat ze om die reden geen goedkeuring konden verlenen aan het nieuwe modelcontract.
Uitgeverijen hanteren inmiddels contracten die afgeleid zijn van het modelcontract. Vervolgens legde een aantal educatieve auteurs, leden van de sectie, dergelijke contracten voor aan de juridische dienst van de Auteursbond. Zoals ook in EduSchrift van november gemeld, stelden deze juristen dat de nieuwe contractvormen uitermate ongunstig zijn voor auteurs. Ze verliezen er rechten en vergoedingen mee die uit traditionele contracten wél volgden. In deze contracten geven de auteurs namelijk bij voorbaat al hun rechten en daaruit volgende vergoedingen weg over
- afgeleide vormen van hun aangeleverde werk
- hergebruik van hun werk in uitgaven van de uitgever of andere partijen
- bewerking van hun werk door de uitgever of derden
Door ondertekening van de voorgelegde contracten doen auteurs zelfs afstand van het recht zich te verzetten tegen wijziging van hun werk.
Ook legt het contract de auteur de verplichting op om het werk te reviseren wanneer de uitgever dat wenst, wat wel zou passen bij een loondienstverband, maar niet bij een freelanceovereenkomst. Daarbij was een vergoeding voor revisiewerkzaamheden ook niet opgenomen in het contract.
Lees het volledige artikel in EduSchrift november 2018
Adviezen van de sectie en de Auteursbond aan leden en niet-leden
- We herhalen het advies dat we ook gaven in het novembernummer van EduSchrift: als je lid bent van de sectie, leg dan een nieuw contract ter advies voor aan de juridische dienst van de Auteursbond. Voor auteurs die nog geen lid zijn, zien we dit uiteraard als een van de belangrijke redenen om lid te worden van de sectie, en daarmee van de Auteursbond.
De juristen zullen je uitleggen welke bepalingen in het contract nadelig voor je zijn, en over welke onderdelen je nog kunt spreken en onderhandelen met je uitgever.
Aarzel niet om je contract voor te leggen, want de Auteursbond blijft graag op de hoogte van de contracten die worden gehanteerd door educatieve uitgevers. Dat stelt de bond in staat om goed geïnformeerd te zijn bij het opkomen voor de belangen van educatieve auteurs. Hoe de auteursbond daarmee bezig is, kun je lezen op de site van de Auteursbond, via de linksonder aan dit artikel.
- Ook adviseren we auteurs om zo min mogelijk te werken via een Overeenkomst van Opdracht. De meeste daarvan zijn gebaseerd op een overdracht van alle auteursrechten, waardoor je aanvullende vergoedingen misloopt op verdere exploitatie dan de oorspronkelijke uitgeefvorm van je werk.
Vergoedingen vanuit collectieve auteursrechtregelingen
Er zijn enkele collectieve auteursregelingen waaruit auteurs vergoedingen kunnen krijgen voor hun werken. Auteurs worden als collectief vertegenwoordigd door de instanties die de gelden op grond van deze regelingen innen bij bedrijven en instellingen. Educatieve auteurs hebben meestal alleen recht op vergoedingen vanuit de collectieve regelingen voor het leenrecht en het reprorecht.
De Stichting Leenrecht int bij instellingen als bibliotheken gelden op grond van het leenrecht, en draagt ze af aan de stichting Lira. Lira keert vervolgens de vergoedingen uit aan auteurs. Auteurs moeten zich bij Lira aanmelden om hun leenrechtvergoedingen te ontvangen. Dat kan via de link naar Lira onder aan dit artikel. Er zijn nog altijd veel auteurs die zich niet hebben aangemeld!
De Stichting Reprorecht int gelden op grond van het reprorecht, en draagt deze af aan de stichting Lira. Maar anders dan bij andere groepen auteurs, keert Lira reprorechtvergoedingen niet uit aan educatieve auteurs zelf, maar aan educatieve uitgevers. Educatieve auteurs moeten dus bij hun uitgevers aankloppen voor hun reprorechtvergoedingen. Het blijkt dat nog steeds veel auteurs daarvan niet op de hoogte zijn, c.q. hun uitgevers er nog niet naar gevraagd hebben. Reprorechtvergoedingen kunnen aanzienlijke bedragen zijn, ook omdat de vergoedingen inmiddels een paar jaar zijn uitgekeerd aan uitgevers.
Advies van de sectie en de Auteursbond aan leden en niet-leden
- Meld je aan bij de stichting Lira om vergoedingen uitgekeerd te krijgen waarop jij recht hebt vanuit collectieve rechtenregelingen, behalve die voor het reprorecht.
- Als je van je uitgever nog geen vergoedingen hebt ontvangen op basis van het reprorecht, vraag daar dan naar. Als je uitgever geen reprorechtvergoedingen aan je doorbetaalt kun je een beroep doen voor uitkeringen vanuit het Auteursfonds van Stichting Lira. Je kunt daarvoor een aanvraag doen via lira.nl/schrijvers-vertalers-en-journalisten/auteursfonds-reprorecht.
Let op: alleen auteurs hebben recht op deze vergoedingen; redacteuren en andere ontwikkelaars niet.
De Stichting Lira biedt auteurs ook de mogelijkheid om een aansluitingscontract te tekenen, waarbij de auteur de uitoefening van meer rechten aan Lira overdraagt, dan nu het geval is via de bestaande collectieve regelingen. Lira heeft een nieuwe versie van dit aansluitingscontract in voorbereiding. Ook dit contract speelt (net als het GEU-modelcontract) in op de veranderde educatieve uitgeefpraktijk, waarin digitale exploitatievormen een substantiële rol spelen. Zodra Lira dit contract aan haar aangeslotenen voorlegt, zullen we je daarop attenderen.
Wat doet de Auteursbond voor auteursrechten en -belangen, ook van educatieve auteurs?
Auteursrechten en auteursvergoedingen voor verlening van rechten komen steeds voor op de agenda van het bestuur van de Auteursbond. De ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht, kabelrecht, reprorecht, leenrecht en thuiskopie komen elke vergadering langs.
De Auteursbond ziet kansen om de inkomens- en onderhandelingspositie van auteurs te verbeteren nu het ministerie van OCW oog heeft voor de onderbetaling in de sector. Met de secties is overlegd over de strategie om hiervan optimaal gebruik te maken. Een ‘lobbyclub’ vanuit het bestuur, bestaande uit Mei Li Vos (politicus), Miro Lucassen (journalist) en Frank Huysmans is bezig de wensen van de secties om te werken naar een ‘lobbyagenda’ om het pleidooi bij het ministerie uit te voeren.
Je vindt informatie over auteursrecht in het algemeen en over de collectieve regelingen via het reprorecht, leenrecht en readerrecht op de volgende sites:
auteursbond.nl/themas/reprorecht