Collectieve afspraken over beloning

Auteurs en onderwijsontwikkelaars die als zzp’er werken mogen in sommige gevallen gezamenlijk afspraken maken over hun beloning, om zo aan een minimuminkomen te komen. Dat blijkt uit het concept Leidraad tariefafspraken zzp’ers (zelfstandige zonder personeel) dat is uitgegeven door de Autoriteit Consument en Markt (ACM), de toezichthouder die in de gaten houdt of bedrijven eerlijk concurreren.

De leidraad sluit aan bij de initiatieven die de overheid neemt om de positie van zzp’ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt te verbeteren.

Veel zzp’ers kunnen nauwelijks rondkomen van alleen hun opdrachten, laat staan dat zij zichzelf kunnen beschermen voor de toekomst: werkeloosheid, ziekte of hun oude dag.

De overheid komt daarom in 2021 ook met een minimumtarief voor zzp’ers. Om de zzp’ers te beschermen, maar ook om te voorkomen dat bedrijven alleen vanwege lagere kosten ervoor kiezen om zzp’ers in te huren. Hoewel het minimumtarief pas in 2021 in gaat, zal de ACM geen boete opleggen bij afspraken tussen zzp’ers die nu al dit minimumtarief willen realiseren.

Of je hier als zzp’er iets mee opschiet is echter nog maar de vraag. Het samen afspreken van een minimumtarief kan namelijk ongewenste effecten hebben. Zzp’ers die goed betaald worden, kunnen last krijgen van een minimumtarief dat slecht verdienende ondernemers afspreken. Een minimum kan gaan gelden als een maximumtarief.

De leidraad is bedoeld voor zzp’s die als enige activiteit het leveren van diensten door hun eigen arbeid hebben. Tot nu toe leek het voor zzp’ers verboden om samen afspraken te maken over tarieven, omdat dit kon leiden tot oneerlijke concurrentie. Uit de leidraad blijkt nu dat er binnen de Mededingingswet ruimte is voor een groep zzp’ers om gezamenlijke onderhandelingen en afspraken te maken met opdrachtgevers. De Mededingingswet heeft tot doel om concurrentiebeperking door ondernemers tegen te gaan.

De leidraad van het ACM betekent overigens niet dat álle zzp’ers nu prijsafspraken mogen maken. De toezichthouder noemt enkele uitzonderingen, waarbij zzp’ers niet worden aangemerkt als een onderneming in het kader van de Mededingingswet. Daardoor is het kartelverbod op die werkzaamheden niet van toepassing. Het kartelverbod regelt dat ondernemingen van de lidstaten van de Europese Unie geen concurrentiebeperkende afspraken mogen maken. 

In de eerste mogelijkheid gaat het om zzp’ers die feitelijk ‘zij-aan-zij’ werken met werknemers in loondienst. Dat betekent dat zij hetzelfde werk doen als mensen die voor het betreffende bedrijf in loondienst werken. Voor die activiteiten mogen ze met elkaar afspraken maken en bijvoorbeeld in het kader van een cao collectief onderhandelen.

Denk aan een contentmanager of een redacteur die regelmatig naar het bedrijf moet komen om daar redactiewerk te doen op kantoor samen met de vaste medewerkers van het bedrijf.

Het kartelverbod is wél van toepassing op de situatie waarin zzp’ers ondernemingen zijn. Dan blijven collectieve afspraken over tarieven verboden en kunnen er flinke boetes worden uitgedeeld. Maar ook daar worden twee uitzonderingen genoemd. Als het om een kleine groep zelfstandigen gaat van maximaal 8 zzp’ers met een omzet lager dan 1,1 miljoen euro en een gezamenlijk marktaandeel van niet meer dan 10 procent, óf als het gaat om de sociale bescherming van zzp’ers. Bedrijven moeten het maken van collectieve afspraken zien als kwaliteitsverbetering en bereid zijn de verwachte prijsverhoging te betalen, waardoor ook van deze uitzondering het twijfelachtig wordt of dit veel voor zzp’ers gaat betekenen.

N.B. In EduSchrift maken wij gebruik van de termen zzp’ers en freelancers. Soms is er de vraag wat het verschil tussen beide is. Eigenlijk is dit verschil er niet. Een freelancer is eigenlijk een zzp’er en andersom. Het gaat in beide gevallen om een onderneming zonder personeel. De term zzp’er wordt vaak door de overheid gebruikt en in de zakelijke dienstverlening. Binnen de journalistiek, onderwijs en media wordt vaker gesproken van een freelancer.