Verslag: Dag van de Educatieve Auteur 2023

Na drie jaar stilte was het eindelijk weer zover: een dag speciaal voor educatieve auteurs. Wat geweldig om weer fysiek bij elkaar te kunnen komen! Dat vond niet alleen het bestuur van de sectie Educatieve Auteurs, want veel educatieve auteurs uit heel Nederland waren op 19 april naar de Kargadoor in Utrecht gekomen, voor een inspirerend programma.

Tekst en foto’s: Wilma de Hoog

De leerling en leraar centraal

Na de aftrap door Annemiek Verhoef, voorzitter van de sectie, hield Jorien Castelein, algemeen directeur van uitgeverij Blink, haar openingslezing. Zij haakte in op de actualiteit door te vertellen hoe ChatGPT de toekomst omschrijft, in het bijzonder die van het onderwijs. Het wekte geen verbazing dat technologische ontwikkelingen en gepersonaliseerd leren daarin centraal staan, al vonden niet alle aanwezigen dat laatste een goed idee.

Aansluitend vertelde Jorien hoe ‘human-centered design’ bij uitgeverij Blink een hoofdrol heeft gespeeld bij het ontwikkelen van leermiddelen. Bij human-centered design wordt gekeken met welke innovatie je een diepgevoeld probleem van mensen kunt oplossen. Airbnb bijvoorbeeld, speelt in op de angst om de zoveelste toerist te zijn en biedt daarom kamers aan in gewone huizen, van gewone mensen, zodat ook de toerist zich een inwoner kan voelen. Deze aanpak is ook te gebruiken bij het maken van leermiddelen: je kijkt dan niet alleen naar het probleem van de leerling, maar ook naar dat van de leraar.  

Jorien vertelt enthousiast hoe dit is gedaan een methode Engels voor het basisonderwijs.  Kort gezegd komt het probleem van de leerling hierop neer: ‘Engels leren is saai en ik gebruik het toch niet’. Het probleem van de leraar is: ‘mijn Engels is niet goed genoeg, dus ik kan geen Engels geven’. De oplossing voor beide problemen is Engels leren met behulp van aanstekelijke popliedjes. Voor de leerling sluit dit aan bij diens dagelijkse leefwereld en bij een behoefte (dan weet je waar die liedjes over gaan), en voor de leerkracht geeft het vertrouwen (het zijn liedjes die iedereen kent en je hoeft geen moeilijke zaken uit te leggen). Het onderwerp maakte de tongen in elk geval los, bleek toen de aanwezigen tussentijds even met elkaar mochten bespreken wat ze in deze aanpak herkenden.

Wat niet wordt gezegd, maar je tussen de regels door wel kunt lezen

Na de koffiepauze was het tijd voor de eerste ronde workshops. Josefien van Marlen begon haar sessie (waarbij ik aansloot) over diversiteit en inclusie met een heet hangijzer: ‘sensitivity reading’. Misschien is dit bij literaire fictie (zoals de boeken van Roald Dahl) geen goed idee, maar als het om lesmateriaal gaat, moeten we ervoor zorgen dat liefst alle gebruikers zich erin kunnen herkennen, zoals mensen met verschillende etnische en religieuze achtergronden, mensen met verschillende genderidentiteiten en seksuele oriëntatie, mensen van verschillende leeftijden, mensen met verschillende lichamelijke en verstandelijke capaciteiten. Al doe je zo je best als educatieve auteur, je bent niet neutraal, want ook jij hebt je eigen referentiekader. Bij het bekijken van twee teksten, een over geschiedenis en een over biologie, bleek dat het niet zozeer gaat om woorden die er wel staan en die mensen kunnen kwetsen. Vooral wat er niet staat, wat impliciet blijft, laat een heel wereldbeeld zien.

De identiteitscrisis van een tompoes

Intussen werd elders in het gebouw onder leiding van Annemarie van den Brink creatief geschreven over tompoezen (of tompoucen, zo je wilt). Natuurlijk kom je niet zomaar tot een originele invalshoek. Divergeren en convergeren spelen hierbij een rol: associeer vrij en bekijk het onderwerp zo breed mogelijk, met al je zintuigen. Verschuif dan het perspectief en kies de ideeën die je kunt gebruiken. Zo kwam Annemarie bijvoorbeeld met een verhaal over een tompoes met een identiteitscrisis: hij was liever een gevulde koek geweest.

Een leuker leven

De deelnemers van de workshop ‘Ontwerp je leven’ hadden van tevoren van Shirley Verdonck de opdracht gekregen iemand te vragen om op deze dag mee te kunnen overleggen. Tijdens de workshop gingen de deelnemers verspreid door het gebouw in gesprek met hun ‘hulplijn’, om hun werkweek en hun hele leven leuker in te richten. Houd je bijvoorbeeld enorm veel van dansen, bedenk dan een manier om dit ook te integreren in je werkdag.

Educatief schrijven en educatieve podcasts

Gelukkig zaten deze bellers de workshops ‘Heldere taal, over het schrijven van heldere, doelgerichte instructies en uitleg’ door Marcel Lemmens, en ‘De educatieve podcast’ door Gijs de Bakker niet in de weg, aangezien die achter een gesloten deur plaatsvonden. Over beide workshops werd in de evaluatie gemeld dat ze informatief en leerzaam waren en praktische tips opleverden.

Lunch

De lunch was goed verzorgd, met lekkere broodjes, milieuvriendelijk verpakt in papieren zakken, en gezond fruit. Anders dan op een eerdere Dag van de Educatieve Auteur was er voor netwerken flink veel tijd beschikbaar. Gelukkig gingen de gesprekken niet alleen over werk, maar ook over andere aspecten van het leven. Het was heerlijk weer, zodat we ook een luchtje konden scheppen, en sommigen namen de gelegenheid te baat om even een de stad in te gaan. Zo konden we vol nieuwe energie aan de tweede ronde workshops beginnen.

Creativiteit om zeep helpen versus creativiteit stimuleren

In de sessie over creativiteit, liet Hanneke Hovels de deelnemers op post-its schrijven wat creatieve activiteiten eigenlijk zijn, zoals: ‘iets maken waarvan je van tevoren niet weet wat het wordt’. Even later werden zo veel mogelijk manieren opgesomd waarop je de creativiteit van leerlingen om zeep kunt helpen. En die dan omdraaien natuurlijk, om de creativiteit juist zo veel mogelijk te stimuleren.

Lesstof met een open einde

In haar workshop legde Irene Campfens uit hoe je narratieve verhalen kunt gebruiken in lesmateriaal. Als auteur bedenk je een verhaal waarvan de afloop niet duidelijk is en waar de leerlingen dus mee aan de slag moeten. Dit is bijvoorbeeld te gebruiken in leermiddelen voor het zorgonderwijs: je geeft een casus, maar zonder het einde, want de leerlingen of studenten moeten zelf voor een oplossing zorgen.

Beter kijken en meer zien

Voor de workshop ‘Eyeopeners’, over prikkelende kijkopdrachten als actieve werkvorm, onder leiding van Mark van Heck, hadden de deelnemers van tevoren afbeeldingen ingestuurd. In de verduisterde grote zaal vertelden de deelnemers welke opdracht ze bij de foto geven om te zorgen dat de leerlingen beter kijken en meer zien. Natuurlijk was er ook ruimte voor tips en andere invalshoeken bij de getoonde afbeeldingen.

De Ins en outs van toetsen

De leider van de sessie over toetsvragen, Nicole Bonouvrie, was door ziekte geveld, maar gelukkig hadden we een andere expert in huis: Ruud Alers, ook bestuurslid van de sectie, wilde zijn kennis hierover delen met degenen die zich voor deze workshop hadden aangemeld. Verschillende redenen om te toetsen, vormen van toetsen en eisen voor toetsen passeerden de revue. Belangrijk is in elk geval dat je als auteur moet aansluiten bij de aangeboden leerstof, dat de getoetste moet weten waar hij aan moet voldoen en dat de toets bij verschillende mensen dezelfde uitkomsten geeft.

Afsluiting

Tot slot was er gelegenheid om de ontvangen consumptiebonnen in te wisselen voor een drankje, en nog even na te praten. Ook gaven velen gehoor aan het verzoek om een evaluatieformulier in te vullen. Niet alleen op papier, ook in de wandelgangen waren de reacties positief. Bestuur: bedankt voor deze inspirerende en leerzame dag en op naar volgend keer!