Storytelling in educatie en onderwijs: Een praktijkvoorbeeld van leerzame cliffhangers
Introductie
Storytelling is hot. Overal waar een verhaal verteld kan worden, valt de term. Storytelling om je merk beter te profileren, om het verhaal van je klanten beter te vertellen of om je posts op social media meer impact te geven. En dan zijn er nog veel meer situaties denkbaar waarin de boodschap het beste overkomt als het verpakt is in een verhaal.
Educatie voor kinderen in het primair onderwijs is bij uitstek zo’n situatie. Kinderen onthouden én begrijpen alles veel beter als ze kunnen meeleven met een verhaal. Verhalen zijn concreet en spreken tot de verbeelding. Een betere manier om kinderen iets te leren is er niet.
Hoe doe je dat? Hoe zet je verhalen in bij educatie en onderwijs? Het kan op verschillende manieren. Een veelgebruikte manier is om een (fictief) verhaal vertellen als illustratie bij theorie. Bijvoorbeeld over een periode uit de geschiedenis. In dit artikel illustreer ik echter een andere manier, waarbij de verhalen leidend zijn, met de theorie als inzet erin geplaatst.
Lespakket over bescherming van olifanten
De opdracht kreeg ik van The Asian Elephant Foundation (TAEF)*, een stichting die zich sterk maakte voor de bescherming van Aziatische olifanten. Het lespakket was bestemd voor basisscholen die meededen aan de actie ‘Beschilder een olifantje’, dat onderdeel was van de ‘Elephant Parade’ die in hun steden werd georganiseerd.
Het lespakket moest ontwikkeld en geschreven worden voor groep 6, 7 en 8 van het primair onderwijs. Doel van het lespakket was om kinderen te leren over Aziatische olifanten, hun leefgebied, manier van leven en belang voor de voedselketen. Deze onderdelen heb ik in het eerste deel van het lespakket verpakt in onder andere een kleuropdracht, een quiz en een Certificaat voor Olifantenkenners. Daarnaast moest uitgelegd worden hoe het komt dat Aziatische olifanten met uitsterven bedreigd worden en hoe TAEF deze olifanten kan beschermen. Voor deze onderdelen, deel 2 van het lespakket, heb ik storytelling ingezet. Voor dit tweede deel krijgen de leerlingen vervolgens een Certificaat voor Olifantenbeschermers.
Bij het ontwikkelen van het lespakket had ik het geluk om samen te mogen werken met Antoinette van de Water. Zij is de oprichtster van stichting Bring the Elephant Home, een stichting die eveneens de olifanten beschermt. Zij werkt ter plekke met de olifanten die bedreigd worden en heeft dus veel kennis en ervaring, waarin een schat aan verhalen verborgen zit. Voor informatie, zie: https://bring-the-elephant-home.nl/
*The Asian Elephant Foundation bestaat niet meer. Elephant Parade werkt nu samen met Elephant Family. Voor meer informatie over deze stichting en dit evenement, zie www.elephant-family.org/ en www.elephantparade.com.
Individuele verhalen
Er bleken acht verschillende bedreigingen te zijn voor Aziatische olifanten: landmijnen, olifantenshows, palmolie-plantages, ontbossing, gebrek aan medische zorg, straatolifanten, olifanten-trekkingkampen en tempelolifanten.
Aan Antoinette vroeg ik of ze bij iedere bedreiging een olifant kon noemen die met zo’n bedreiging te maken had gehad. En of ze nog wist hoe die olifanten heetten. Voor haar was dat een inkopper. Ze kon moeiteloos voorbeelden noemen mét namen van olifanten die blootgesteld waren geweest aan de acht bedreigingen.
In het tweede deel van het lespakket, dus het deel dat uitmondt in een Certificaat voor Olifantenbeschermer, heb ik de verhalen van de acht olifanten verteld. De titels van de verhalen zijn de namen van iedere olifant. De verhalen zijn dus de hoofdteksten. Elke hoofdtekst bevat een inzet met informatie over de soort bedreiging waar de betreffende olifant mee te maken kreeg. Met het steekwoord van de bedreiging als kop erboven, waardoor deze theoretische informatie gestructureerd en gemarkeerd aangeboden wordt.
Educatieve cliffhangers
De verhalen over de ervaringen van iedere olifant heb ik niet in één keer verteld. Het mooie van een verhaal is namelijk dat je er een cliffhanger in kunt verwerken, die een educatief doel dient. Nieuwsgierigheid naar de afloop versterkt de motivatie om te leren.
Alle afzonderlijke verhalen stoppen daarom op het punt dat het heel slecht ging met de olifant. De vragen die de cliffhangers oproepen bij de leerlingen, heb ik vervolgens verwerkt in een opdracht, waarin de leerlingen oplossingen bedenken voor de betreffende olifant en andere olifanten. Door de leerlingen eerst te vragen zelf na te denken over oplossingen, worden ze nieuwsgieriger naar wat die oplossingen in het echt kunnen zijn.
Afloop van de verhalen
In een volgend onderdeel van het lespakket staat de ontknoping van ieder verhaal centraal, inclusief de oplossingen die TAEF heeft kunnen bewerkstelligen. Ook boven de afloop van de verhalen staat telkens de naam van de olifant als titel. Na de opdracht waarin leerlingen zelf nadenken over mogelijke oplossingen, lopen de verhalen dus door. De leerlingen zijn weer terug bij de inmiddels bekende olifant.
De kennis van oplossingen die TAEF heeft voor de verschillende bedreigingen, is een leerdoel van het lespakket, dat dus gerealiseerd wordt met behulp van de cliffhangers. Een cliffhanger is een natuurlijk moment om leerlingen eerst zelf na te laten denken over de afloop. Als de afloop van de verhalen leerdoelen bevat, is een cliffhanger daarom een effectieve en leuke manier om de leerstof aan te bieden.
Afsluitende opdracht
Het lespakket wordt afgesloten met een afsluitende opdracht. Daarin is het de bedoeling dat de leerlingen bij iedere bedreiging de juiste oplossing zoeken in de verhalen. In de afloop van de verhalen staan deze oplossingen genoemd. Uit een paar verhalen moeten de leerlingen zelf de oplossing destilleren. Zo blijven ze actief met de stof bezig.
Theorie storytelling
Met dit artikel heb ik een voorbeeld willen geven van hoe je verhalen kunt inzetten in onderwijs en educatie. Ik heb me gefocust op het leidend maken van verhalen en gebruik van educatieve cliffhangers.
Bij storytelling gaat het vaak over de ingrediënten van een goed verhaal. Ik heb daar in dit artikel geen aandacht aan besteed, omdat de verhalen in het lespakket heel kort zijn. Als je meer wilt weten over de theorie van een goed verhaal, kan ik je de volgende boeken aanbevelen:
- Campbell, J. (2020) De held met de duizend gezichten; de archetypische reis van de held in mythen en verhalen. Utrecht: AnkhHermes.
- Bouma M. (2021) Storytelling in 12 stappen; op reis met de held. Amsterdam: Augustus.
- Bouma. M. (2021) De 12 oerkarakters in storytelling; archetypes en hun basisplots. Amsterdam: Augustus.
Inzage lespakket
Als je het lespakket wilt inkijken, dan kan dat! Ga naar de pagina ‘Portfolio’ op mijn website www.bouwinebergsma.nl. Het tweede item is de Belgische versie van dit lespakket. Het deel dat centraal staat in dit artikel, begint op pagina 12.
Of ga direct naar het lespakket met de volgende link:
Zelf aan de slag met storytelling?
Kijk op https://storytellingacademy.nl/ voor informatie en trainingen.
Over de auteur
Ga hier terug naar de homepage.