Hoera: er zit nepnieuws in mijn onderwijsmateriaal

Desinformatie, oftewel: nepnieuws. Je kunt het overal – analoog en digitaal – tegenkomen. Wetende dat scholieren en studenten tegenwoordig liever Google raadplegen dan een almanak, is het als educatief auteur belangrijk om scherp te zijn op het fenomeen dat nepnieuws heet. Door het veilig en slim inzetten van beschikbare media in je educatieve werk, vergroot je de mediawijsheid van de leerling. Maar ja: hoe doe je dat dan?

Verwarring en verkneukeling

Eerst maar een beschrijving van nepnieuws. Kortgezegd wordt dit gebruikt door echte mensen, die we trollen noemen, en door nep-accounts die draaien op een algoritme, die we bots noemen. De trollen en bots doen dit om verwarring te zaaien, zichzelf te promoten en er geld aan te verdienen.  De desinformatie komt tot ons in vele gedaanten. Als complottheorie, trollenleger, deepfakes, lege socialemedia-accounts. Elke maas in het net wordt gevonden. Je kunt op je hoede zijn, desinformatie kruipt ook jouw beeldscherm en krant binnen.

Denk om

Het voorgaande is geen prettig idee, natuurlijk. Maar laat ik eens omdenken. Het is een utopie te denken dat die bots en trollen stoppen met hun ‘werk’. Misschien is het verstandiger om de energie die je lekt als je je hierover druk maakt, te stoppen in het ontwikkelen van een onderzoekende houding. Van frustratie over de verspreiding van nepnieuws naar een paradoxale benadering ervan. Laat die desinformatie voor je werken!

Zelf (laten) doen

In opdracht van Stichting Kennisnet deed een student een onderzoek (pdf) naar verschillende methodes voor mediawijsheid in de zaakvakken. Uit het onderzoek bleek dat het zelf creëren van (nep)nieuws het meeste inzicht geeft in de werking ervan. Nodig de scholieren en studenten in je lesmateriaal dus uit om vooral zelf aan de slag te gaan. Maak er bijvoorbeeld een quiz of een wedstrijdje van. 

Voorbeelden en inspiratie

In de HBO-kennisbank vind je een volledig verslag van het afstudeeronderzoek en kun je ook de SURF-sharekit vinden, die naar aanleiding van het onderzoek gemaakt is. Dit is een handig naslagwerk met leermaterialen voor het hoger onderwijs.

HUMAN heeft een onderwijspagina over mediawijsheid. Hier vind je diverse artikelen en video’s over omgaan met nepnieuws en deepfakes in het voortgezet onderwijs, middelbaar en hoger beroepsonderwijs.

De Grote Nepnieuws Quiz van de Volkskrant is ook een aanrader om je door te laten inspireren in je educatieve werk. Wie weet steek je er zelf ook nog iets van op.

Nieuws in de klas ontwikkelde het gratis lespakket Journalistiek als wapen tegen nepnieuws en desinformatie. Het lespakket bevat theorie en opdrachten waar leerlingen in het voortgezet onderwijs (onder- en bovenbouw) zelfstandig mee aan de slag kunnen.

Houd het lesmateriaal mild én jezelf scherp

Verbaas je niet (alleen) over de leefwereld van de scholieren en studenten. Sluit erbij aan. Jij krijgt als educatief auteur die smartphones en tablets echt niet weggelegd. Zorg er daarom voor dat je je scholieren en studenten boeit met het lesmateriaal dat je maakt. Laat hen ‘zelf ervaren’. Prikkel hun verbeelding en vergroot hun ervaringswereld. En blijf bij je leest, want hoeveel weet jij eigenlijk zelf van mediawijsheid? Doe de quiz Wat weet jij van het mediagebruik van kinderen en jongeren? Het kost je tien minuten van je tijd en levert je een berg aan nieuwe ideeën op.

Ga hier terug naar de homepage.