Formatief evalueren hoog op de agenda

Formatief evalueren staat tegenwoordig volop in de schijnwerpers. Er ligt veel minder nadruk op traditionele toetsing, maar juist veel meer op reflectie en feedback. Wat betekent dit voor educatieve auteurs?

In veel educatieve methoden wordt aandacht besteed aan planning, feedback en reflectie. Vaak wordt dit plichtsgetrouw toegevoegd aan het begin of aan het einde van een methode. Het blijkt voor educatieve auteurs en uitgevers nog wel een zoektocht om formatief evalueren een effectieve plaats te geven in educatieve methoden. Met een korte planningstabel of een terugkijkpagina is er natuurlijk niet direct sprake van een effectieve formatieve evaluatie. 

Bij formatief evalueren gaat het om inzicht in het leerproces. Er is sprake van een cyclisch proces waarbij het gaat om doelgericht, in plaats van toetsgericht onderwijs.

Gewenst gedrag

Als je wilt dat leerlingen gaan inzien welk gedrag van hen wordt verwacht als er (meer) gewerkt gaat worden met formatief evalueren, is het van belang dat hier expliciet aandacht voor is.

Goed inzicht hebben in het leerproces betekent dat je duidelijk hebt waar de leerling naartoe werkt, dat je een beeld hebt van waar de leerling staat en tot slot dat je de leerling helpt met gerichte instructie en feedback tijdens het af te leggen leerpad. Dit kun je als educatief auteur stimuleren door de leerling bijvoorbeeld concrete voorbeelden te geven van het juiste gedrag. En daarbij ook aan te geven waarom dit voor de leerling zelf van belang kan zijn.

Je kunt in methoden bijvoorbeeld gebruik gaan maken van vignetten, dit zijn schetsen van bepaalde situaties. In dit geval zijn het vignetten die de ideale situatie schetsen: dat wat een leerling zou moeten kunnen laten zien.

Heb je zelf helder wat je de leerling wilt leren met de les die je schrijft, zorg dan dat de leerling zelf dit ook te horen krijgt. Dat kun je realiseren door niet alleen de leerdoelen te delen, maar ook steeds opnieuw de succescriteria duidelijk te maken.

In plaats van met de inzet van rubrics, die nu vaak worden gebruikt, kun je dit bijvoorbeeld doen door goede voorbeelden te schetsen. Maar ook foute voorbeelden kunnen heel verhelderend zijn voor de leerling.

Groepsverantwoordelijkheid en ieders inbreng

Naast heldere doelen, vignetten en verschillende peilmomenten, is het verstandig om gebruik te maken van verschillende inzichten waarvan is bewezen dat ze het formatieve proces kunnen ondersteunen. Zo kun je in je lesmateriaal aandacht besteden aan positieve onderlinge afhankelijkheid. Dat wil zeggen dat tijdens een opdracht de verschillende groepsleden afhankelijk zijn van elkaar, om hun doel te bereiken. Je moet hiervoor de opdracht zo vormgeven dat de inzet van elk groepslid gewenst is om deze tot een goed einde te brengen. Groepsverantwoordelijkheid moet zo veel mogelijk worden gekoppeld aan individuele verantwoordelijkheid, zodat leerlingen niet ‘meeliften’ op de schouders van anderen.

Daarnaast moet er aandacht zijn voor een uitgebreide interactie en een regelmatige groepsevaluatie. Waarbij leerlingen met elkaar in gesprek gaan over de stof en van gedachten wisselen. Hierbij worden leerlingen betrokken bij de planning van de opdrachten, maar worden hun inspanningen ook gekoppeld aan succes.

Om dit in een methode te versterken, kan er specifieke aandacht worden besteed aan communicatieve vaardigheden, door de gewenste vaardigheden voor de leerling concreet te maken. Die vaardigheden kun je concreet maken door deze helder uit te schrijven of te verhelderen met beeldmateriaal.

Met de voorgaande tips en voorbeelden kun je als educatief auteur het lesmateriaal inrichten voor formatief evalueren en de docent daarmee krachtig ondersteunen.

Ga hier terug naar de homepage.