Een bijzondere onderwijssituatie: School at Sea
Door de coronamaatregelen veranderde van de ene op de andere dag ons onderwijs. Klassen bleven leeg. Ouders moesten thuisonderwijs geven. Leerkrachten zien hun leerlingen alleen op afstand, online. Lessen vinden plaats in Teams, Zoom en andere online omgevingen. Uitgevers moesten snel materiaal digitaal beschikbaar stellen. Een hele nieuwe situatie vol uitdagingen, moeilijkheden en kansen.
Maar er zijn veel onderwijsvormen waarbij (online) afstandsonderwijs, privéonderwijs, thuisonderwijs, onderwijs aan kinderen van verschillende leeftijden en niveaus door elkaar al heel gebruikelijk zijn. Denk hierbij aan onderwijs in het buitenland, onderwijs aan kinderen van wereldreizigers, rijdende scholen bij kermissen, enzovoort. Wat kunnen onderwijsontwikkelaars hiervan leren?
Voor dit artikel interviewden we Claire Boerée, die als docent meereisde met School at Sea en lesgaf aan 30 leerlingen aan boord van een zeilschip.
Wie ben je?
‘Ik ben Claire Boerée, biologiedocent en ontwikkelaar van onderwijsmodules bij U-Talent, een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Utrecht (Freudenthal Instituut), de Hogeschool Utrecht en bijna 50 partnerscholen uit de regio Utrecht. U-Talent is een excellentieprogramma voor getalenteerde leerlingen op het voortgezet onderwijs in de bètavakken. Daarnaast ben ik werkzaam als onderzoeker bij het lectoraat ‘Didactiek van het bèta- en technologieonderwijs’ aan de Hogeschool Utrecht. Enkele jaren geleden reisde ik als docent mee met School at Sea.’
Wat is School at Sea?
‘School at Sea is een expeditie, een avontuur en een onderwijsprogramma in één. Zes maanden lang, van de meivakantie tot de herfstvakantie, zeilen 30-35 leerlingen uit 4-havo en 4- en 5-vwo met hun begeleiders op een driemaster naar de Caraïben en weer terug. Gedurende deze periode combineren ze hun normale schoolprogramma met het zeilen van een Tall Ship over de Atlantische Oceaan en expedities in de Caraïben, waar ze aan land gaan, andere culturen ontmoeten en kennis toepassen die ze aan boord verkregen hebben. Ze leren zeilen, navigeren, maar ook koken, schrobben en de motor checken. Er is naast School at Sea ook een tweede tak: Masterskip. Masterskip biedt reizen van ongeveer zes weken, waarin leerlingen zeilen en naar school gaan aan boord.’
Hoe ziet een dag op School at Sea eruit?
‘De dagen aan boord zijn gestructureerd. Er zijn schooldagen en wachtdagen. De club van 30 leerlingen wordt in twee groepen verdeeld, waarbij de schooldagen en wachtdagen afgewisseld worden. Tijdens de wachtdagen vaart de ene groep, uiteraard onder begeleiding van een ervaren crew, het schip (‘ze lopen zeilwacht’), in shifts van 4 uur op en 4 uur af. Dit gaat op zee dag en nacht door! De leerlingen zetten de zeilen, houden het logboek bij, staan aan het roer, kijken uit naar walvissen, bakken brood, enzovoort. De andere groep heeft die dag les. Op zondag hebben alle leerlingen, met uitzondering van de zeilers, een vrije dag. Naast het normale schoolprogramma en de wachtdagen zijn er contactmomenten met de eigen school, zeiltrainingen, speciale School at Sea-lessen en expedities en eigen reizen.’
Wat was jouw taak aan boord van het schip?
‘Mijn achtergrond in de biologie is mariene ecologie. Tijdens mijn studie raakte ik geïnteresseerd in het onderwijs. Toen ik de kans kreeg om als docent mee te gaan met School at Sea, leek het te mooi om waar te zijn. Biologieles geven op een zeilschip op de oceaan waar ik mij het meest thuis voel! Er waren meerdere docenten aan boord en iedereen had een gecombineerde taak. Zo waren er een talendocent (voornamelijk Spaans), een maatschappij- en kunstdocent (ook projectleider), een wiskundedocent, een natuur- en scheikundedocent, een economiedocent en een studiebegeleider.
Ik had de taak om biologieles te geven en te assisteren bij wiskunde.’
Wat heeft School at Sea jou gebracht? Heeft het jouw kijk op onderwijs veranderd?
‘Als mens heeft het half jaar bij School at Sea me ontzettend veranderd. Je leeft met meer dan 40 mensen (leerlingen, docenten, zeilcrew) op een kleine oppervlakte, vaak afgesloten van de buitenwereld. Je deelt met z’n allen een hut, de kombuis, het dek. Je bent nooit alleen en voor problemen kun je niet weglopen. Daar heb ik niet alleen zelf veel van geleerd, maar daar zag ik de leerlingen ook echt van groeien. We gingen met 30 guppies op reis en kwamen met 30 jong volwassenen terug in Nederland. De band die je met elkaar opbouwt aan boord is heel hecht. Ik was niet alleen docent, maar ook huisgenoot. Soms moet je optreden als vervangend familielid, omdat iemand verdrietig is, heimwee heeft, enzovoort. Het heeft mij echt een inkijkje gegeven in de problematiek die kinderen op zo’n leeftijd ervaren. Waar komt bepaald gedrag of houding bij een leerling vandaan en hoe kun je daar doorheen prikken?’
Hoe werkte je op het schip met educatief materiaal?
‘In de zes maanden op zee volgen de leerlingen het onderwijsprogramma van hun eigen school. Ze leren dezelfde stof en maken – via e-mail – dezelfde proefwerken. De docenten aan boord sturen de school regelmatig updates over de leerlingen, over de vorderingen in het schoolwerk en hun ontwikkeling. Tijdens mijn reis kregen de leerlingen van hun eigen school boeken en planners mee (die soms ook wel eens overboord spoelden, haha!). Ook toetsen werden meegegeven of tijdens tussenstops op bijvoorbeeld Tenerife, Panama of Cuba door de school gemaild en door ons gedownload. Er was zelfs een toetsruimte aan boord. Samen bekeken we wat haalbaar was op zee. De leerlingen pasten in overleg met het docententeam de planningen aan. Je moet als School at Sea-docent wel houden van een flexibele en (letterlijk!) continu bewegende omgeving. Er wordt weinig klassikaal lesgeven, omdat iedereen met een eigen planning werkt. Veel schakelen en 1-op-1 lesgeven dus. Naast de reguliere lessen zijn er de speciale School at Sea- lessen. Hoe voorspel je de wind? Hoe maak je van zeewater drinkwater? Over drie weken zijn we in Panama, daar spreken ze Spaans. Enzovoort. Zelf heb ik veel lesmateriaal ontwikkeld over de locaties waar we ons op dat moment bevonden: over het ontstaan van vulkaaneilanden, over koraalriffen, maar ook over het oerwoud, als we die dag het oerwoud in gingen. Bij natuurkunde leerden de leerlingen navigeren aan de hand van sterren en hoeveel kracht je nodig hebt voor het grote zeil. Door de boordlichten sprongen ‘s avonds vaak vliegende vissen aan boord, die we de volgende dag bij de biologieles konden ontleden. Dat vond ik het allermooiste, de omgeving en de situatie aangrijpen om te onderwijzen. De interesse bij de leerlingen is dan zó groot, omdat je er op dat moment middenin leeft. Dat zijn ervaringen die ze nooit meer vergeten. Daarom vind ik het ook zo jammer dat we nu, in deze coronatijd, zo enorm hard werken om de normale lessen online door te laten gaan. Als we nu de tijd zouden nemen om onderwijs te ontwikkelen waarmee we aansluiten bij wat de leerlingen nú meemaken, kunnen we ze lessen meegeven die ze nooit meer vergeten. Bijvoorbeeld over duurzaamheidvraagstukken in deze crisis (iedereen werkt thuis wat is daarvan het effect op de natuur?), of over immunologie of vaccinatie. En zeker over de rol van de media kun je ze nu echt skills meegeven die ze de rest van hun leven niet meer vergeten, juist omdat ze daar nu zo mee bezig zijn.’
Wat kunnen docenten en onderwijsontwikkelaars leren van het onderwijs op School at Sea?
‘Leren doe je niet alleen uit boeken. Laten zien dat vakken samenhangen en samenkomen in de echte wereld laat leerlingen enorm groeien. Ook de verantwoordelijkheid die hoort bij het zeilen van het schip is zo’n mooie mogelijkheid voor de leerlingen om te kunnen groeien. Tijdens School at Sea sta je heel erg stil bij de ontwikkeling van een leerling op een positieve manier. Helaas doen
we dat op school vaak onbewust op een negatieve manier. De verantwoordelijkheid die de leerlingen krijgen aan boord, door te fungeren als machinist of in de kombuis als kok, liet ze echt iedere dag in groeien, heerlijk om te zien. De vrijheid om met de eigen planning om te gaan is in deze leeftijdsgroep (16-17 jaar) erg moeilijk. Gek genoeg vinden we toch overal maar dat ze dat moeten kunnen. Ook nu in coronatijd zie je dat de ene leerling dat wel oppakt en de andere leerling niet. Zo was het ook tijdens School at Sea. Toch leer je er ook ontzettend van als het niet lukt. Als docent probeerde ik dan positief te blijven en een leerpuntje voor de volgende keer aan te stippen. Dat probeer ik in mijn huidige onderwijs nog steeds mee te nemen.’
Meer weten?
Ga hier terug naar de homepage.