Afstandsonderwijs? Of toch maar niet?
Welke effecten heeft online studeren op de studieprestaties en het welzijn van mbo-studenten? Als het aan een meerderheid van de Tweede Kamer ligt, verzorgen scholen hun onderwijs in de toekomst alleen bij hoge uitzondering online. Ondertussen kiezen steeds meer mbo-scholen bewust voor een mix van fysiek en online onderwijs, blended learning. Want corona of niet: het middelbaar beroepsonderwijs moet ook met de tijd mee.
Motie in de Kamer
Peter Kwint van politieke partij SP diende in juli ’21 een motie in waarin staat dat fysiek onderwijs na corona de norm moet zijn én blijven. Hij kreeg hiervoor een ruime meerderheid mee. Alleen VVD, CDA en ChristenUnie stemden tegen. Pas wanneer de omstandigheden de scholen ertoe dwingen, zou afstandsonderwijs mogen. De coronapandemie is zo’n dwingende omstandigheid. Minister Van Engelshoven wordt opgeroepen hierover in gesprek te gaan met de MBO Raad, de Vereniging Hogescholen en de universiteiten. We wachten het af. Wat vinden de mbo-studenten er eigenlijk zelf van? Redacteur Irene Campfens sprak met derdejaars studenten Verzorgende-IG van ROC Midden Nederland in Utrecht. De conclusie: ‘Een combinatie is leuk, maar álles online is onmogelijk.’
De studenten aan het woord
Frederique: ‘Ik vond het heel zwaar. Toen corona begon, volgde ik nog de opleiding Verpleegkunde niveau 4, maar ik kreeg het online allemaal niet meer goed mee. Mijn concentratie was weg. Uiteindelijk stapte ik over naar niveau 3, Verzorgende-IG. Thuis heb je nu eenmaal veel meer afleiding en ook de communicatie is online veel lastiger. Normaal vraag je de docent of degene die naast je zit om het even uit te leggen. Dat doet dus niemand achter z’n pc thuis.
Mbo-leerlingen zijn toch meer van de praktijk. Wil je in de zorg werken, dan moet je de praktijk meekrijgen. Dus alles online: niet doen.’
Merhawit: ‘Ik vond het aan het begin wel heel erg lastig. Ik woon alleen en heb me ook echt alleen gevoeld. Eigenlijk moet je je echt focussen in de les, maar bij online lessen ben ik toch bezig met andere dingen: telefoon, koken, muziek. Ik krijg geen energie van online onderwijs. Ik word er lui van en mis anderen om mee te praten. Daar voel ik me eenzaam door.
Uiteindelijk heb ik door het online onderwijs steeds minder zin om dingen te doen. Er is wel een voordeel: ik kan uitslapen. Maar ja, op school leskrijgen is toch beter. Ik voel in de klas veel meer motivatie om opdrachten te maken. Daar heb ik contact met anderen.
School voelt als de juiste plek om dingen te leren én af te maken. Het is lastig om alles online te doen. Soms heb je gewoon praktijklessen nodig en moet je fysiek op school aanwezig zijn.’
Lara: ‘Na de vakantie moest ik er wel weer inkomen hoor. Ik vond het online onderwijs wel lekker, want ik je hebt daardoor meer tijd voor jezelf. Je logt in, doet je ding en klaar. Je bent thuis wel sneller afgeleid en vraagt minder snel iets aan een docent. In de klas heb je gewoon een vraagje voor de anderen, thuis denk je ‘laat maar’. Online lessen waren wel een goede oplossing in deze situatie. En alles was goed geregeld qua verbinding en hoe de lessen gegeven werden. Ik zeg dus niet ‘nooit meer’. Een combinatie zou het mooiste zijn.
Maar nu ik het zo zeg, zijn er toch wel veel nadelen aan online onderwijs. Toen we alleen maar online waren, werd ik er echt depressief van. Je mist gewoon het contact met mensen; online heb je niet echt contact. In echt contact deel je je verhaal met mensen. En online samenwerken gaat ook niet, dat moet echt fysiek. Ik vond het ook lullig voor de docenten, daar had ik het meest medelijden mee.’
Hassan: ‘Online was heftig voor ons allemaal. We zijn niet zo gewend aan online lessen. Je moet bij online onderwijs thuis alles alleen doen. Extra studeren, voor jezelf opkomen, alles zelf uitzoeken op internet. In de les kan je vragen om uitleg en herhaling, en in de les word je meer ondersteund. Een ander voordeel: ik leer hier op school ook de taal. Ik ben sinds 6 jaar in Nederland, online de taal goed volgen vind ik toch moeilijker. Maar: ik ben een worstelaar. Ik ga vechten voor mezelf, ik wil het afmaken.
Ik ben hartstikke blij dat het onderwijs weer gewoon is. Op school kom ik gewoon tot een beter resultaat.’
Evaluatie van afstandsonderwijs
Dan nog even wat onderzoeksresultaten. In juni 2020 vond een evaluatie van het afstandsonderwijs plaats bij ROC Midden Nederland. 404 studenten Verzorgende-IG en Verpleegkunde gaven antwoord op de evaluatievragen. 399 daarvan gaven het afstandsonderwijs in de eerste periode van de coronapandemie een 6.62 als gemiddelde cijfer.
Sommige persoonlijke opmerkingen waren enthousiast: ‘Niets veranderen’ en ‘Ik denk dat het niet beter kan’. Toch valt een aantal andere uitkomsten ook op. Zo’n 160 studenten ervaarden een grotere studielast bij het afstandsonderwijs en 184 studenten zijn het oneens met de stelling dat het prettig is om online les te krijgen. Dat biedt stof tot nadenken. Een opleiding volgen is meer dan iets leren. Het is óók persoonlijk groeien en sociaal actief zijn. ROC Midden Nederland voert binnenkort weer een nieuwe evaluatie uit.
De juiste mix
Een combinatie van fysiek en online onderwijs lijkt een mooie en ‘moderne’ oplossing voor de veranderlijke leer- en maatschappelijke omstandigheden. ROC Midden Nederland is groot voorstander van blended learning. Programmamanager Flexibel Onderwijs Kim Geurtjens: ‘Wat mij betreft is het niet een kwestie van het een of het ander (offline onderwijs óf online onderwijs) maar gaat het om de juiste mix (blended onderwijs) op basis van goed doordachte keuzes en een goed leerplan. Digitaal én klassikaal beroepsonderwijs dus. Of zoals een van de studenten het zo goed verwoordde: ‘Om en om. De ene dag met z’n allen op school, de andere dag thuis zelf aan de slag. Dat kan prima.’