Taaltovenaars: wat je kunt leren van Typhoon

De teksten van zanger en rapper Typhoon zijn kwetsbaar, gelaagd en spiritueel, zonder hun helderheid te verliezen. In deze rubriek onderzoekt journalist Marianne Eggink het werk van een ‘taaltovenaar’, om jouw educatieve schrijfpraktijk te inspireren, met bijpassende oefeningen om de schrijfspieren te trainen.

Door: Marianne Eggink

‘Wat zijn woorden opgeschreven als de kern ervan niet wordt begrepen? / Voorbij het punt van lezen is het de kunst van leven / Tussen de regels / Buiten de kantlijn’ — Typhoon (Hemel Valt, 2014)

Durf kwetsbaar te zijn in je teksten

Typhoon doorbreekt in zijn teksten het klassieke beeld van de zelfverzekerde rapper. Hij maakt van kwetsbaarheid een kracht door zijn innerlijke worstelingen openlijk te delen. Dit schept een bijzondere band met zijn publiek, omdat hij niet alleen zijn successen viert, maar ook zijn twijfels en tekortkomingen erkent.

In Hemel Valt (luister het nummer in de video hieronder) confronteert hij bijvoorbeeld zichzelf:

‘Ben een gezegend man maar een man met gebreken / Soms belabberd, niet eerlijk, soms te berekenend.’

Opvallend is dat hij deze kwetsbaarheid niet isoleert, maar verbindt aan grotere thema’s als spiritualiteit en maatschappelijke druk. Zo schrijft hij in Alles Is Gezegend (2020):

‘Ik deed een hoop dingen fout / Vergeef me, oh Heer / Ter verdediging: ik handelde uit noodweer.’

Voor educatief auteurs ligt hier een inzicht: durf je in lesmateriaal ook onzekerheden te tonen en open vragen te stellen, en niet alleen de feiten te brengen? In een geschiedenisles kun je bijvoorbeeld benoemen waar historici het nog steeds over oneens zijn. Bij ethische kwesties kunje expliciet maken dat er geen simpele antwoorden zijn. Dit transformeert lesmateriaal van een autoriteit die antwoorden geeft tot een gids die uitnodigt tot zelfstandig denken.

Oefening: kwetsbaarheid als didactisch instrument

Kies een complex lesonderwerp waarin tegenstrijdige emoties een rol spelen (bijvoorbeeld duurzaamheid, migratie of technologische vooruitgang). Schrijf een korte inleiding waarin je:

1. benoemt wat je zelf niet weet of waar je over twijfelt.
2. een persoonlijke worsteling met het onderwerp deelt.
3. afsluit met een vraag die verschillende kanten van het onderwerp belicht.

Componeer met meerdere stemmen

Typhoon schrijft niet als solist, maar als dirigent van een meerstemmig koor. In zijn teksten vervlecht hij verschillende perspectieven, tijden en bewustzijnslagen. In 2010 reisde hij naar Suriname om zijn familiegeschiedenis te ontdekken. Daar werd hij geconfronteerd met het slavernijverleden en hij realiseerde zich: je kunt pas vrij vooruitkijken als je weet waar je vandaan komt. Deze gedachte verwerkte hij in zijn muziek (BNNVARA, 2016) en creëert daarmee een diepere gelaagdheid. Een treffend voorbeeld hiervan hoor je terug in Alles Is Gezegend (2020, luister het nummer in de video hieronder), waarin Typhoon zichzelf plaatst te midden van zijn persoonlijke verleden en een bredere maatschappelijke context. In plaats van één vaste stem, laat hij meerdere lagen en perspectieven meeklinken:

‘Bij mijn demonen op de sofa / Ze vragen: ‘Wil je thee?’ / Ze weten dat ik eerst ergens anders ben geweest / Want ik ben niet alleen.’

Hier spreekt hij met ironie en mildheid over innerlijke strijd, en maakt hij zijn psychologische proces toegankelijk, zonder het te versimpelen. Het beeld van demonen die hem gastvrij aanspreken maakt ruimte voor nuance en menselijkheid. Deze meerstemmigheid – waarin zelfreflectie, humor en ernst samenkomen – geeft zijn werk diepgang en gelaagdheid, terwijl hij tegelijkertijd speelt met tijd, herinnering en generatieverbinding.

Nog verrassender is zijn perspectief in Hemel Valt:

‘De druk op God wordt groter en ze draagt het allemaal / maar als de hemel valt, zullen we het samen moeten dragen / en kunnen Zij en Allah samen even weg.’

Door God als een vrouw te portretteren die de wereldlasten torst, doorbreekt hij religieuze conventies en opent hij ruimte voor nieuwe interpretaties. Daarbij plaatst hij zichzelf niet tegenover God, maar naast haar, als metgezel in het dragen van de wereld. Deze spirituele dimensie is kenmerkend voor Typhoons werk. Hij put uit verschillende religieuze tradities, zonder zich tot één stroming te beperken. In plaats daarvan creëert hij een persoonlijke spiritualiteit die de verbinding zoekt tussen verschillende levensbeschouwingen.

Deze meerstemmigheid biedt een waardevol model voor educatief schrijven. Het naast elkaar plaatsen van verschillende invalshoeken, leidt tot een dieper begrip. In een wiskundeboek kun je bijvoorbeeld zowel de abstracte als de praktische benadering van een probleem belichten. In een biologietekst kun je zowel het perspectief van een onderzoeker als dat van een patiënt belichten. Daarmee stimuleer je leerlingen om verbanden te leggen en aannames te bevragen, in plaats van passief informatie te consumeren.

Oefening: dialogisch lesmateriaal

Kies een confronterend of gepolariseerd onderwerp uit je vakgebied. Creëer een korte dialoog (geen traditionele lijst met voor- en tegenargumenten) waarin je:

1. een stem uit het verleden in gesprek brengt met een hedendaagse stem.
2. twee conflicterende perspectieven met nuance laat spreken, zonder direct een winnaar aan te wijzen.
3. gebruikmaakt van concrete beeldspraak die aansluit bij de leefwereld van je doelgroep.

Beweeg soepel tussen taalwerelden

Wat Typhoon onderscheidt van veel andere tekstschrijvers, is zijn vermogen om binnen één nummer tussen verschillende taalwerelden te schakelen. Hij verbindt straattaal met poëzie, alledaagse observaties met filosofische bespiegelingen en wisselt concrete beelden af met abstracte concepten. Deze taalkundige lenigheid maakt zijn werk toegankelijk én diepzinnig tegelijk.

In Surfen (2014, luister het nummer in de video hieronder) start hij met een herkenbaar beeld:

‘Ik kan surfen / Mits de juiste baai / Mits de juiste tijd, maanstand, windrichting en de onderstroom.’

Deze ogenschijnlijk eenvoudige metafoor transformeert hij vervolgens tot een reflectie over het leven, relaties en verbinding:

‘In de poel van oneindige liefde is vorm slechts een bijkomstigheid.’

De kracht zit hem in de natuurlijke overgang tussen deze registers, zonder dat de woorden geforceerd aanvoelen. In Ogen Dicht (2020) hoor/zie je een vergelijkbare beweging:

‘Bom op m’n tong, ik vertik het om te zwijgen / Met een positieve peins / Maar dat optimisme lijkt zo langzaamaan op masochisme.’ Hij begint met een krachtig, direct beeld (een bom op zijn tong), maar verschuift dan naar een meer beschouwende toon die zijn innerlijke tegenstrijdigheden blootlegt. Een interessant concept om mee te nemen als je onderwijsmateriaal schrijft. Leren gebeurt namelijk in verschillende lagen en registers – van het intuïtieve en ervaringsgerichte tot het analytische en conceptuele. Vaak gebruik je in lesmateriaal een specifiek taalregister, zoals informatief, zakelijk of academisch. Door bewust te variëren tussen directe, concrete taal en meer abstracte, beschouwende passages, kun je leerlingen op verschillende niveaus aanspreken en zo meerdere ingangen tot het onderwerp creëren.

Oefening: de drietrapsraket van taalregisters

Kies een abstract concept uit je vakgebied (bijvoorbeeld fotosynthese, democratie of logaritmen). Creëer nu één doorlopende tekst (200-250 woorden), waarin je bewust drie verschillende taalregisters achter elkaar gebruikt:

1. Begin met spreektaal en concrete voorbeelden die aansluiten bij de belevingswereld van je leerlingen.
2. Schakel dan naar beeldende, poëtische taal die het concept visualiseert en emotioneel laat landen.
3. Sluit af met enkele filosofische of verdiepende vragen die uitnodigen tot verder denken, zoals: ‘Als democratie een levend organisme is, hoe weet je dan of het gezond is?’ of ‘Wat gebeurt er met een samenleving als niemand meer nieuwsgierig is?’

Over Typhoon

Typhoon, de artiestennaam van Glenn de Randamie (1984), is een Nederlandse rapper, zanger en schrijver. Hij begon zijn carrière bij hiphopcollectief Opgezwolle en bracht in 2007 zijn eerste soloalbum Tussen Licht en Lucht uit. Zijn doorbraak kwam met het album Lobi Da Basi (2014, luister hieronder naar het album), dat onder meer de Edison Popprijs en de 3voor12 Award won. Dit album bevatte bekende nummers als Hemel Valt en Zandloper. In 2020 verscheen zijn derde album Lichthuis, na een periode van burnout en depressie. Typhoon combineert in zijn werk elementen uit hiphop, soul, jazz en gospel, en staat bekend om zijn poëtische teksten en thematiek rond spiritualiteit, identiteit en mentale gezondheid. Naast zijn muzikale werk is hij actief als spreker, schrijver en ondernemer.