Dag van de Educatief Auteur: focus, nieuwsgierigheid en taalplezier

‘De grootste afleider? Dat ben je zelf’, zei keynotespreker Mark Tigchelaar met een glimlach. In een zaal vol schrijvers werd geknikt.

De OBA in Amsterdam vormde op twee april 2025 het toneel voor de tweejaarlijkse Dag van de Educatief Auteur. Educatief auteurs uit het hele land kwamen samen voor een inspirerende dag vol verdieping, uitwisseling en creatieve impulsen. Of het nu ging over focus, ondernemerschap, nieuwsgierigheid of verbeeldingskracht: de dag bood voor elke auteur iets om mee naar huis te nemen.

Door: Sabine Sijbesma / Fotografie: Sarah Müller

De dag werd geopend door Annemiek Verhoef, voorzitter van de sectie Educatief Auteurs. In haar toespraak kondigde zij haar afscheid aan. Met warme woorden en een dankbaar applaus werd ze toegesproken door het bestuur, dat haar roemde om haar inzet, heldere communicatie en succesvolle bemiddeling bij het opstellen van modelcontracten met uitgevers. Ze droeg haar rol over aan Wilma van den Akker, die enthousiast werd verwelkomd als nieuwe voorzitter.

Keynote: Masterclass ‘Focus’ – Mark Tigchelaar

Neuropsycholoog en schrijver Mark Tigchelaar verzorgde de keynote. Zijn masterclass ‘Focus (en afleiding)’ bood inzichten in de werking van ons brein en hoe we productiever en rustiger kunnen werken in een wereld vol prikkels. De grootste afleider? Dat ben je vaak zelf, vertelde Tigchelaar. Hij liet zien hoe externe én interne afleidingen, van appjes tot piekergedachten, zorgen voor verlies van hersencapaciteit. Onderzoek laat zien dat het na afleiding gemiddeld 23 minuten duurt om weer terug in je concentratie te komen. Zijn pleidooi is daarom: neem regelmatig pauzes, schrijf gedachten en taken op, in plaats van ze te onthouden, en richt je op rustmomenten waarin je bewust afdaalt in een ‘lege modus’. Een tip die direct toepasbaar is voor educatief auteurs én hun doelgroep: houd lesmateriaal overzichtelijk, werk met korte stukjes tekst en bouw ruimte in voor rust en herhaling.

Bart Plantinga, deelnemer: ‘Er was al veel bekend over focus (en afleiding), maar de masterclass gaf veel praktische voorbeelden bij hoe je aandacht kunt sturen. Bijvoorbeeld bij focuscontrole: je aandacht echt geven aan één taak. Ik schrijf lesmateriaal over plannen en organiseren, dit sluit daar goed bij aan.’

Deelnemer Joyce Dost geeft aan: ‘Veel was herkenbaar, maar ik leerde nu beter welke aanpak werkt om mentale leegte op te vullen. Ook het inzicht dat je jezelf moet opladen, ook als je een training geeft, neem ik mee. Dat geldt niet alleen voor mij, maar ook voor de ondernemers die ik begeleid.’

Nieuwsgierigheid activeren: leren prikkelen

In zijn workshop ‘Maak nieuwsgierig met jouw lesmateriaal’, stelde Jason Frederick van Eunen het activeren van nieuwsgierigheid centraal. Door leerlingen bewust in het spanningsveld tussen weten en niet-weten te plaatsen, kun je hun aandacht en motivatie versterken. Dat kan met vragen, beelden of zelfs objecten uit een rariteitenkabinet.

Een reactie van een deelnemer: ‘Ik realiseerde me dat je prikkeling niet alleen aan het begin van een les hoeft in te zetten. Soms is het juist krachtig om een zaadje te planten dat pas later tot bloei komt. Nieuwsgierigheid is een sleutel tot motivatie.’

Creatief met taal: Loesje-workshop

Eén van de meest creatieve workshops van de dag was die van Loesje. Hier gingen deelnemers aan de slag met het schrijven van korte, krachtige teksten in de stijl van de bekende zwart-witte posters.

De schrijfwijze van Loesje was verrassend gestructureerd: via technieken als overdrijven, omdraaien, vragen stellen of associëren, ontstonden scherpe, prikkelende teksten.

Tijdens de workshop gebruikten de deelnemers een Loesje Schrijfwijzer, die handvatten biedt om ideeën op te rekken en om te zetten in rake teksten. Daarnaast kregen zij uitleg over de achtergrond van Loesje, een beweging die sinds 1983 mensen aan het denken zet met posters vol humor en actualiteit. Deze sessie was niet alleen leuk, maar ook een reminder dat taal speels én scherp kan zijn, iets wat ook goed toepasbaar is in lesmateriaal.

Interactieve instructies en werkvormen met muziek en poëzie

Een bijzondere workshop was ‘Interactieve instructies en werkvormen met muziek en poëzie’, verzorgd door het Universitair Talencentrum KU Leuven. Deelnemers werkten hier op een verrassende manier met taal en beeld. Bij een gedicht van Toon Tellegen werd gevraagd om niet te schrijven, maar te tekenen wat je hoorde. Door daarna elkaars tekeningen te bekijken en te bespreken, ontstonden betekenisvolle gesprekken, zonder dat taal het vertrekpunt was.

De aanpak bleek ontwapenend en verbindend, en gaf mooie inzichten in hoe je zonder traditionele notities tot taalontwikkeling en reflectie kunt komen. Een waardevolle werkwijze, zeker in het onderwijs aan anderstaligen of visueel ingestelde leerlingen.

De praktische workshop ‘De educatief auteur als zzp’er, gaf de deelnemers inzicht in de meer financiële, juridische en organisatorische aspecten van het zelfstandige auteurschap. Deelnemers kregen meer achtergrondinformatie bij bijvoorbeeld het politieke proces rond de verplichte AOV, opties voor privéverzekeringen of deelname aan een broodfonds, en het belang van een regelmatige check-up van je financiële vangnet.

Een reactie van een deelnemer: ‘Ik heb nu veel beter zicht op wat ik moet regelen en waar ik rekening mee moet houden. Ook de tips van andere deelnemers waren waardevol.’

Workshop Gen AI voor educatief auteurs: handig hulpmiddel, geen wondermiddel

In de workshop ‘Gen AI voor educatief auteurs’ werden ervaringen uitgewisseld over het gebruik van kunstmatige intelligentie bij het ontwikkelen van lesmateriaal. Veel deelnemers bleken al te experimenteren met tools zoals ChatGPT, vooral voor het structureren van teksten, het samenvatten van bronnen of het herschrijven van lange alinea’s.

Tegelijkertijd werd duidelijk dat AI nog niet vanzelfsprekend goed inzetbaar is voor specifieke doelgroepen. Het schrijven van teksten voor een bepaalde leeftijd of een specifiek onderwijsniveau vraagt nog altijd om menselijke sturing, didactisch inzicht en taalgevoel.

De conclusie van de sessie: AI is een waardevol hulpmiddel, maar zeker geen wondermiddel. Wie het slim inzet, kan er tijd mee winnen en inspiratie uithalen, mits je weet wat je doet en kritisch blijft kijken naar de output.

Tip voor de educatief auteur: ben je benieuwd wat AI voor jouw werk kan betekenen? Begin klein: laat een tool als ChatGPT eens een samenvatting maken of een eerste opzet van een toetsvraag genereren. Beoordeel de output met je eigen expertise en kijk waar het jou tijd of inspiratie oplevert. AI werkt het best als je het ziet als een meedenkende assistent: jij blijft de regisseur.

Een brede programmering

De Dag van de Educatief Auteur bood een breed aanbod aan workshops, waarvan we als verslagleggers helaas maar een deel konden bezoeken. Andere waardevolle sessies waren onder meer:

• Schrijven op ooghoogte: taal in leermiddelen – door Marcel Lemmens
• Schrijven voor de jeugd – door Tanja de Jonge

Beide workshops richtten zich op het verfijnen van schrijfstijl en doelgroepgericht taalgebruik, thema’s die voor onderwijsontwikkelaars bijzonder relevant zijn.

Iets gemist en meer weten?

Mocht je sessies hebben gemist, neem dan contact op met de Auteursbond, voor naslag en/of een weergave van de diverse presentaties/workshops. Voor wie zelf lesmateriaal ontwikkelt: neem de inzichten over focus en nieuwsgierigheid mee bij je volgende schrijfklus!