Digitale geletterdheid verweven in het vak: waarom rekenen een haalbare start biedt

Steeds meer scholen vragen zich af hoe zij digitale geletterdheid op een haalbare manier kunnen invoeren. De nieuwe kerndoelen geven richting, maar de praktijk vraagt om duidelijke keuzes. Rekenen kan een logisch startpunt zijn: dichtbij, herkenbaar en goed te verbinden met digitale vaardigheden. In dit artikel lees je wat scholen nodig hebben en hoe ontwikkelaars kunnen helpen om digitale geletterdheid echt tot leven te brengen.

Door: Sabine Sijbesma

Waarom nu?

SLO benadrukt in recente publicaties dat digitale geletterdheid niet meer los kan worden gezien van het reguliere curriculum. De nieuwe kerndoelen zijn zo opgebouwd dat leerlingen door de jaren heen vaardigheden ontwikkelen op het gebied van ict‑handelingen, informatievaardigheden, mediawijsheid en computationeel denken. Kennisnet ondersteunt scholen met de Wegwijzer Digitale Geletterdheid, een hulpmiddel waarmee teams stap voor stap een doorlopende leerlijn kunnen opzetten. Tegelijkertijd geven leraren aan dat thema’s zoals duurzaamheid onder druk komen te staan als scholen geen duidelijke keuzes maken. Dat onderstreept de behoefte aan helder, concreet en haalbaar materiaal.

Wat scholen nu ervaren

Op veel scholen leeft de wens om met digitale geletterdheid te starten, maar ontbreekt een duidelijke structuur. Ict‑coördinator Alexander Vledder herkent dat beeld bij de scholen die hij begeleidt binnen de Bisschop Möller Stichting. ‘Collega’s doen zeker iets met digitale geletterdheid, maar vaak zonder lijn. Daardoor is lastig te zien wat leerlingen opbouwen en wat ze nog nodig hebben.’

Alexander Vledder: ‘Ontlast de leerkrachten door kant-en-klare lessen te maken, waarbij de voorbereiding minimaal is’.

Volgens Alexander ontstaan de grootste uitdagingen op drie punten.
Ten eerste zijn er grote verschillen binnen teams. Sommige leraren voelen zich vertrouwd met digitale middelen, anderen vinden het spannend of ingewikkeld om ermee te werken. Ten tweede is vooral in de onderbouw weinig materiaal beschikbaar dat aansluit bij spelend leren. Ten slotte spelen kosten en werkdruk een rol: scholen zoeken naar praktische materialen die weinig voorbereiding vragen.

Heldere opbouw dankzij posters en rekenvoorbeelden

Educatief ontwikkelaar Wibe van der Leij (Noordhoff) deelde op LinkedIn een set posters én het document Digitale geletterdheid in de rekenles, waarin hij de nieuwe kerndoelen concreet maakt voor de onderwijspraktijk. Met deze materialen laat hij zien hoe digitale geletterdheid eruit kan zien  én hoe je de kerndoelen kunt verbinden aan betekenisvolle rekenactiviteiten.

De posters bieden een overzichtelijke opbouw van wat leerlingen in de onderbouw, middenbouw en bovenbouw kunnen oefenen, van spelenderwijs ontdekken tot programmeren en kritisch nadenken over technologie. Het aanvullende rekenmateriaal laat zien hoe digitale geletterdheid logisch kan meeliften in lessen over grafieken of data.

Wibe benadrukt dat leraren vaak al meer doen dan zij zelf denken: veel bestaande opdrachten raken al onderdelen van de kerndoelen. Zijn materialen helpen scholen om dat zichtbaar te maken en er gericht mee verder te bouwen.

Waarom rekenen een goede plek is om te starten

Rekenen sluit van nature aan bij digitale vaardigheden: gegevens verzamelen, verbanden leggen, denkstappen opbouwen en problemen oplossen. In praktische voorbeelden van Wibe komt naar voren hoe digitale geletterdheid en rekenen elkaar kunnen versterken zonder extra lestijd te vragen.

Praktische voorbeelden voor in de praktijk van Wibe

Gegevens verzamelen en grafieken maken: leerlingen kunnen antwoorden uit een korte klasvraag verzamelen en verwerken in grafieken. Tijdens de bespreking ontstaan vragen over verschillen, interpretatie en betrouwbaarheid. Dat zijn waardevolle momenten waarin digitale geletterdheid zichtbaar wordt.

Reflecteren op digitale systemen: oefenprogramma’s die opgaven aanpassen op basis van eerdere antwoorden kunnen een gesprek openen over hoe digitale systemen keuzes maken. Ontwikkelaars kunnen zulke gesprekken ondersteunen door korte reflectievragen mee te geven.

Wat scholen nodig hebben

Uit gesprekken en onderzoek blijkt dat scholen vooral behoefte hebben aan materiaal dat praktisch is, helder opgebouwd en direct in te zetten. Alexander ziet daarbij een belangrijke rol voor concrete activiteiten: werken met robots, VR-brillen of 3D-pennen, maar ook unplugged-opdrachten waarin leerlingen zonder scherm stappenplannen volgen of logische patronen onderzoeken. Deze materialen sluiten aan bij verschillende leerstijlen en verlagen de drempel voor leraren om met digitale vaardigheden te starten.

Daarnaast speelt betaalbaarheid een rol. Voor kleine scholen zijn methodes kostbaar. Ontwikkelaars kunnen hierin voorzien door materiaal te ontwerpen dat modulair is: losse lessen en kleine series die zelfstandig passen binnen een rekenhoofdstuk of een ander vakgebied. Zo kunnen teams starten zonder grote investeringen.

Wat dit betekent voor onderwijsontwikkelaars

De posters én het rekenmateriaal van Wibe, gecombineerd met de Wegwijzer van Kennisnet en de inzichten van SLO, bieden een stevige basis voor leerlijnen. Ontwikkelaars kunnen hierop aansluiten door materiaal te maken dat duidelijk laat zien welk doel wordt geoefend, aansluit bij dagelijkse lessen en ruimte biedt voor onderzoekend leren. Reflectievragen, differentiatieopties en koppelingen met bestaande rekenonderwerpen maken het voor scholen makkelijker om digitale geletterdheid duurzaam op te nemen. Een haalbare manier om een goede start te maken.

Scholen kunnen ervoor kiezen om klein te starten: één rekenonderwerp koppelen aan één digitale vaardigheid. Door dit kort uit te proberen en samen te bespreken wat leerlingen hebben geleerd, ontstaat inzicht in vervolgstappen. Op die manier groeit digitale geletterdheid uit tot een vanzelfsprekend onderdeel van het vak.

Digitale geletterdheid als vanzelfsprekend onderdeel

Digitale vaardigheden hoeven geen los vak te vormen. Door aan te sluiten bij rekenen en andere bestaande vakken ontstaat ruimte om deze vaardigheden stap voor stap op te bouwen. Met materiaal dat duidelijk, haalbaar en betekenisvol is, kunnen scholen én ontwikkelaars samen zorgen voor onderwijs dat leerlingen voorbereidt op een samenleving waarin digitale keuzes steeds belangrijker worden.

Bronnen:

Aan de slag. (z.d.). SLO. https://www.slo.nl/sectoren/po/digitale-geletterdheid-po/digitale-geletterdheid-po/slag/visievorming/

Docentenbijscholing. (2025, 21 november). Digitalisering onderwijs: tijd voor echte AI-geletterdheid in de klas. Docentenbijscholing. https://www.docentenbijscholing.nl/digitalisering-onderwijs/?vgo_ee=YOb8Kuk70SKldxdjCF%2FteN0XpywV8YGyHIEt9qpGzOrPpduV9c0FXg%3D%3D%3AXqPan4hkjBU7cJ6h2vR7I8evHrJx8wxB

Kennisnet. (2025, 2 december). Wegwijzer digitale geletterdheid. Kennisnet. https://www.kennisnet.nl/digitale-geletterdheid/wegwijzer-digitale-geletterdheid/