Recensie: Hoe de straat de school binnendringt
Wat gebeurt er als jongeren opgroeien tussen drie botsende werelden: thuis, straat en school? Socioloog Iliass El Hadioui biedt hiervoor een krachtig denkkader in zijn boek Hoe de straat de school binnendringt.
Door: Sabine Sijbesma
Een leerling die jou provoceert, stoer gedrag vertoont, niet lijkt te luisteren. Wat kun je als docent dan doen? In Hoe de straat de school binnendringt werpt El Hadioui een sociologische blik op dit soort gedrag en de wereld erachter. Zijn uitgangspunt is de ‘pedagogische driehoek’ waarin jongeren worden gevormd: de thuiscultuur, de schoolcultuur en de straatcultuur. Wanneer die drie elkaar versterken, groeit een leerling stabiel op. Maar in de stedelijke context is vaak sprake van een mismatch. En juist die botsing, zo laat dit boek zien, kan leiden tot onbegrepen gedrag, schooluitval en wederzijds onbegrip.
‘Straatjongeren spelen een uitwedstrijd binnen het schoolsysteem.’
Een mismatch
El Hadioui beschrijft met diepgang hoe de straatcultuur, vaak masculien, statusgericht en direct, haaks staat op de gedragscodes van de school: reflectie, zelfontplooiing, samenwerking. Die botsing is geen abstract model, maar wordt concreet in de verhalen en observaties die hij geeft. Dat maakt het boek herkenbaar. Jongeren spelen, zoals El Hadioui zegt, een uitwedstrijd binnen het onderwijs. Ook voor de docent voelt het soms alsof er geen grip is op het ‘spel’.
De heldere structuur en de manier waarop het straatgedrag wordt geanalyseerd maken dit boek sterk, zonder te vervallen in stereotypering. Het gedrag wordt verklaard vanuit een sociale context. Daarmee is het boek waardevol voor iedereen die met jongeren werkt.
Reflectie zonder richting?
Tegelijkertijd roept het boek ook vragen op. Zo laat El Hadioui overtuigend zien waarom bepaalde docentstrategieën, zoals streng optreden of ‘de baas willen zijn’, averechts kunnen werken bij jongeren met een straatrepertoire. Maar wat moet je dan wél doen? Het boek blijft in dit opzicht abstract: het pleit voor reflectie, bewustwording en systeemverandering, maar biedt voor de docent weinig concrete handvatten om direct in de klas te kunnen gebruiken.
Wat biedt dit boek jou als educatief auteur
Voor educatief auteurs biedt dit boek interessante vragen: hoe sluit lesmateriaal aan bij de leefwereld van jongeren met een straatcultuur die verschilt van de schoolcultuur? Kun je in je lessen/opdrachten expliciet aandacht geven aan codes, taalgebruik of machtsverhoudingen? En hoe zorg je dat studenten zich herkennen in het materiaal, zonder dat je hun straatcultuur romantiseert of versimpelt?
Wie werkt aan inclusief, responsief onderwijs, doet er goed aan dit boek te lezen: niet voor kant-en-klare oplossingen, maar om scherper te zien waar de spanning in de school zit.
Blijvend actueel
Dit boek werd 10 jaar terug geschreven (2015), maar de inhoud is blijvend actueel. Ook nu is er op scholen geregeld sprake van een broeierige spanning tussen straatcultuur en schoolcultuur. Jongeren voelen zich soms onbegrepen, en docenten weten niet altijd hoe ze met bepaald gedrag moeten omgaan. De auteur laat zien dat het gedrag van jongeren niet zomaar ‘lastig’ is, maar dat dit gedrag vaak voortkomt uit de verschillende werelden waarin ze opgroeien en de mismatch die dat met zich meebrengt. Die uitleg is ook vandaag de dag nog heel waardevol voor iedereen die met jongeren werkt. Doordat ze de achtergronden van deze mismatch (leren) begrijpen, kunnen professionals de begeleiding, aanpak, didactiek of het lesmateriaal effectiever inzetten.
Over de auteur
Iliass El Hadioui is als socioloog verbonden aan de Erasmus Universiteit. Hij spreekt en schrijft regelmatig over jeugdcultuur, schooluitval en grootstedelijk onderwijsbeleid.
Hoe de straat de school binnendringt
Auteur: Iliass El Hadioui
Uitgeverij: Van Gennep, 2015
ISBN: 9789461644022, € 19,99